अनंत हरी गद्रे यांनी स्पृश्ये सवर्णांनी अस्पृश्यततेची रूढी पाडली; त्यामुळे त्यांनी प्रायश्चित्त घेऊन ती दूर करण्याची जबाबदारीही त्यांचीच आहे असे ठासून सांगितले व  स्वतःला त्या कामासाठी वाहून घेतले. त्यांनी त्यासाठी झुणका-भाकर सहभोजन आणि स्पृश्याशस्पृश्यम सत्यनारायण ही दोन तंत्रे वापरली. ते दोन्ही उपक्रम 1941 मध्ये सुरू झाले. पंडित पानसेशास्त्री यांनी त्यावेळी पोथी सांगितली. समाजसुधारक र.धों. कर्वे त्यावेळी उपस्थित होते. त्या कामात त्यांना आचार्य अत्रे, स्वातंत्र्यवीर सावरकर, सेनापती बापट, शंकराचार्य डॉ. कुर्तकोटी अशा मान्यवरांचा पाठिंबा व सहकार्य होते. समतानंदांनी सामाजिक क्षेत्रात सहासन, सहभोजन, सहपूजन, सहवसन आणि सहबंधन (आंतरजातीय विवाह) या पंचशीलाचा पुरस्कार केला. ते जेथे नोकरी करत, त्या मोदी बंधूंच्या चित्रपट कंपनीच्या मालकांनी त्यांना आर्थिक सहाय्य केले हे खरे, पण ते तेवढे पुरेसे नसे. तेव्हा गद्रे यांना पदरमोड करावी लागे. त्यांना त्यासाठी कर्जही काढावे लागे.

जन्मत:च पायाशी घट्ट बांधून आलेला भटका उपेक्षितपणा दूर सारुन डोंबारी कोल्हाटी समाजातील शैला यादव हिने शिक्षणाची वाट धरली. रस्तो न रस्ते भटकतच राहयचे असेल तर विद्येच्या वाटेवर का भटकू नये? असा जहरी सवाल तिने तिच्या समाजापुढे ठेवला. आणि उत्तर मिळाले नाही तसं शिक्षणाचा हात घट्ट धरून ठेवला. एकामागून एक वर्ग पार करत शिक्षण मिळू लागले. समज वाढत गेली आणि तिच्या लक्षात आले, ‘आपला समाज तर कोसो दूर आहे अजून. कोठे आहे तरी कोठे तो. ना कोठल्या शाळेच्या पटात, ना कुठल्या राजकीय अजेंड्यात. हातात मोबाईल आणि घरात टीव्ही आला असेल. लोकांनी गावोगाव फिरायचं सोडून एकाच ठिकाणी मुक्काम टाकला असेल, पण आहे काय त्याच्याकडे? ’हे वाटणं तिला अस्वस्थ करून गेले आणि शिकत असतानाच शैलाने ठरवले. आपल्या समाजातील येणा-या पिढ्यांच्या शिक्षणासाठी काम उभे करणे. प्रबोधनाची परंपरा असणा-या महाराष्ट्रात जातीच्या उतरंडीत दूरवर फेकल्या गेलेल्या आपल्या डोंबारी कोल्हाटी समाजात पहिले काम प्रबोधनाचे करायचे. वयाच्या अवघ्या एकोणतीसाव्या वर्षी शैलाने ‘समावेशक सामाजिक संस्था’ सुरू केली आहे. तिच्या संस्थेचे नावही किती बोलके आहे. समावेशक. तिचे हे नाव द्विअर्थी आहे. ज्या समाजाच्या परिघाबाहेर आम्ही दूर फेकलो गेलोय तिथे सामावून जाण्याची अभिलाषा आणि भटक्या विमुक्तांच्या सर्व जातींनी भेदाभेद न करता एकत्रितपणे समतामुल्य समाजाच्या निर्मितीसाठी प्रयत्न करणे.

नारायण गोविंद उर्फ नानासाहेब चापेकर यांचा जन्म 5 ऑगस्ट, 1869 रोजी मुंबईमध्ये झाला. ते मराठीतील ऐतिहासिक विषयावर लेखन करणारे एक भाषातज्ज्ञ संशोधक लेखक, समीक्षक आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते. त्यांनी पैसा, राज्यकारभार, समाज-नियंत्रण यांसारख्या विषयांवर ग्रंथ लिहिले आहेत.