सुजाता चेतन रायकर या ‘थॅलेसिमिया’ या रक्ताच्या गंभीर आजाराविषयी जनजागृती करतात आणि तो आजार झालेल्या निवडक मुलांचे पालकत्व घेऊन त्यांना सर्वतोपरी ‘साथ’ देण्याचे काम करतात.

सुजाता यांना त्यांनी मुंबईतील परळच्या ‘नाना पालकर आरोग्यकेंद्रा’त थॅलेसिमिया आजाराने बाधित काजलला आणि तिच्या आईला मदतीचा हात दिला तो क्षण आठवतो.  तेव्हापासून त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी मिळाली. त्यांना ‘थॅलेसिमिया’ या आजाराची माहिती तेथे पहिल्यांदा कळली. त्यांनी त्या आजाराची भीषणता ध्यानी घेऊन तत्क्षणी दोन संकल्प सोडले - त्या आजाराविषयी जनजागृती करणे व त्याचा प्रतिबंध करणे आणि थॅलेसिमियाग्रस्त मुलांना मदतीचा हात देणे.

दुसऱ्याची वेदना स्वत:ची समजून ती दूर करण्यासाठी एकत्रितपणे केलेले प्रयत्न म्हणजे ‘समवेदना’! आवश्यक वैद्यकीय सेवा वंचितांपर्यंत सहानुभूतीपूर्वक पोचवणे हे ‘समवेदने’चे ध्येय. प्रसिद्ध न्यूरोसर्जन डॉ. चारूदत्त आपटे व त्यांचे सहकारी यांनी १ एप्रिल २००३ रोजी पुणे येथे ‘समवेदने’ची सुरूवात केली. न्युरोसायन्सेस ट्रस्ट व रिसर्च सोसायटीतर्फे ‘समवेदना’ उपक्रम चालतो. ‘समवेदना’चे कार्य उपचार, प्रतिबंध व जनजागृती या, आरोग्यक्षेत्रातील तीन स्तंभांवर आधारित आहे.

‘समवेदना’ गरीब व गरजू रुग्णांना सह्याद्री हॉस्पिटलच्या शाखांमध्ये वैद्यकीय उपचारांसाठी आर्थिक मदत करते. हॉस्पिटलच्या डॉक्टरांची सेवा ‘समवेदने’मार्फत येणाऱ्या रुग्णांना विनामूल्य मिळते. शिवाय, त्यांना हॉस्पिटलकडून बिलांत मोठ्या प्रमाणावर सवलत मिळते. अधिक म्हणजे रुग्णांना व त्यांच्या नातेवाईकांना विनामूल्य मानसिक आधार दिला जातो. ‘समवेदना’ गुंतागुंतीच्या शस्त्रकिया व उपचार यांसाठी आर्थिक मदत देऊन असहाय्य व आर्थिक दृष्ट्या कमकुवत रुग्णांना मृत्यू वा गंभीर आजार यांतून वाचवण्याचे महत्त्वाचे काम करते. संस्थेतर्फे रुग्णांना आर्थिक मदत देण्यापूर्वी त्यांच्या घरच्या परिस्थितीची; तसेच, वैद्यकीय बाबींची शहानिशा केली जाते. संस्थेच्या वतीने एक हजार एकशेबावीस गरजू रुग्णांना आठ कोटी रुपये मदत दिली गेली आहे. म्हणजे त्या रुग्णांचे पुनर्वसनच झाले आहे, असे म्हणण्यास हरकत नाही.

उस्‍मानाबादच्या अणदूर गावी डॉ. शशिकांत व शुभांगी अहंकारी यांनी पंचवीस वर्षांपूर्वी ‘जानकी रुग्णालय’ सुरू केले ते सेवाभावनेने. त्या एका वास्तूमधून भलेमोठे सामाजिक कार्य उभे राहिले आहे. त्याचा पसारा सत्तर खेड्यांमधे आहे. परंतु त्या विस्तारापलीकडे त्यांनी आरोग्य व स्त्रियांवरील अन्याय याबद्दल जी जागृती निर्माण केली आहे आणि त्यामधून जी पर्यायी व्यवस्था उभी राहू पाहत आहे, ती महत्त्वाची!