मुंबईच्या कामाठीपु-यातील ‘अलेक्झांड्रा’ थिएटरचे वैशिष्ट्य म्हणजे तेथील प्रेक्षक प्रणयदृश्ये किंवा नग्नता अत्यंत ‘कॅज्युअली’ घेत असतात. जीवनमृत्यूच्या चक्राएवढेच लैंगिक जीवनही नैसर्गिक आहे अशी त्यांची धारणा असते. कारण तो परिसर वेश्यावस्तीचा आहे. मुंबईच्या ‘बेस्ट’च्या बसेसना पूर्वी नंबर नव्हते, अल्फाबेट्स होते. गिरगाव चौपाटीसाठी ‘सी’ रुट, सायनसाठी ‘एन’ रुट, तर मलबार हिलसाठी ‘एच’ रुट. ‘जी’ रुट, आजची पासष्ट नंबरची बस. म्हणजे अब्रह्मण्याम! दोन्ही बाजूंना वेश्यावस्ती. दारे-खिडक्यांत नट्टापट्टा करून बसलेल्या स्त्रिया. त्या बसमधून अपर डेकवर बसून प्रवास हे प्रत्येक तरुणाचे स्वप्न असे. ती बस नागपाड्यानंतर डाव्या बाजूला कामाठीपु-याकडे वळते. तेथे कोप-या वर जुन्या बंगलीप्रमाणे भडक निळ्या रंगाचे, पाश्चात्य शैलीचे ‘अलेक्झांड्रा’ थिएटर वसलेले आहे. मूकपटांचे वितरक अब्दुल अली युसुफअली व अर्देशीर इराणी (जे पुढे इंपीरियल स्टुडिओचे मालक झाले) यांनी भागीदारीत १९१४ मध्ये लोहारचाळ येथे अलेक्झांड्रा थिएटर घेतले. ते केव्हा बांधले-कोणी बांधले याचा पत्ता लागत नाही, पण ते मुंबईतील अगदी सुरुवातीच्या काळातील, १९०८-०९ मधील सिनेमागृह असावे. थिएटरच्या आतील रचना सुरुवातीच्या काळातील तमाशा थिएटरसारखी वाटते. कोल्हापूरच्या जुन्या लक्ष्मी तमाशा थिएटरमध्ये बसल्याचा भास तेथे होतो. आंबटशौकीन प्रेक्षकांना उत्साहाच्या भरात थेट तमाशाच्या बोर्डावर जाता येऊ नये म्हणून प्रेक्षकांच्या रांगेपुढे, तमाशा थिएटरमध्ये, आडवा लोखंडी ग्रीलचा कठडा असे. ‘अलेक्झांड्रा’मध्ये तसा ग्रीलचा कठडा होता.

'आर्यन चित्रमंदिर' हे पुण्यातील पहिले चित्रपटगृह. त्याचे संस्थापक होते, गंगाधर नरहरी ऊर्फ बापुसाहेब पाठक. ते चित्रपटगृह महात्मा फुले मंडई परिसरात लोकमान्य टिळक पुतळ्यासमोर होते. महापालिकेने ते 22 सप्टेंबर 1983 रोजी पाडले व तेथे पार्किंग स्टँड उभारले. कारण ती जागा महापालिकेची होती. त्याचा शतकमहोत्सवी समारंभ बापुसाहेबांचे चिरंजीव आनंदराव पाठक यांनी पुण्यातील फिल्म अर्काईव्हजच्या दालनात साजरा केला. 'आर्यन' 1915 मध्ये सुरू झाले, तेव्हा तेथे मूकपट दाखवले जात होते. मूकपटांतील दृश्यात जिवंतपणा यावा यासाठी पडद्यामागे बाजाची पेटी, तबला, घोड्याच्या पळतानाच्या टापांचा आवाज वाटावा म्हणून नारळाच्या रिकाम्या करवंट्या वाजवल्या जात. पेटी, तबला वाजवण्याचे काम करणा-या मुलांमध्ये राजा परांजपे यांचा समावेश होता. पुढे ते विख्यात दिग्दर्शक झाले.

पुण्यात पहिले चित्रगृह उभारणा-या व पहिला मूकपट ‘डायमंड रिंग’, पहिला भारतीय बोलपट ‘आलम आरा’, पहिला मराठी बोलपट ‘संत तुकाराम अर्थात जय हरि विठ्ठल’. ‘संत तुकाराम’ आर्यनमध्ये दाखवणा-या गंगाधरपंतांचे स्मरणही केले जात नाही, त्याबद्दल आनंदरावांनी दु: ख व्यक्त केले. सिनेमा म्हणजे काय, अशी उत्सुकता असणा-या प्रोजेक्टरद्वारे चालतीबोलती चित्रे दाखवून ‘आर्यन‘ चित्रपटगृहाने लोकरंजनाचा इतिहास निर्माण केला. शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांनी दृकश्राव्य माध्यमाद्वारा 'आर्यन'मध्ये आपण स्वत: अनेक मूकपट व बोलपट पाहिले आहेत असे सांगितले.